Natuurlijk beitsen geeft perenhout de optiek van ebbenhout

Wie hout wil kleuren, heeft de keuze uit een scala aan beitssoorten van diverse merken. Voor bijna iedere beitsklus is er wel een toepasselijk blik met beits te vinden. Toch kunnen meubelrestaurateurs niet altijd grijpen naar deze moderne beitsmiddelen. Een goede restauratie vraagt soms om het toepassen van specifiek hout of kleurtechnieken uit vervlogen tijden. Omdat een meubelrestaurateur een object niet beter of mooier mag maken door moderne middelen toe te passen, komt hij of zij soms voor een uitdaging te staan. Zo’n situatie kan bijvoorbeeld optreden wanneer er ebbenhout moet worden toegepast. Een kostbare houtsoort, niet alleen in het heden, maar zeker ook in het verleden. Daar had men destijds echter al een oplossing voor…

Lang leve de galnoot

Meubelmakers die iets wilden maken in ebbenhout, maar niet het budget hadden om ook daadwerkelijk ebbenhout toe te passen, weken vroeger uit naar perenhout. Dit hout kent -net als ebbenhout- een dichte houtstructuur en een rechte nerf met relatief weinig tekening. Om tot een mooie ebbenhout optiek te komen, moest het hout zwart gebeitst worden. Om dit te bewerkstelligen moest het hout gekookt worden met een kleurstof. Dat deed men met bijvoorbeeld Oost-Indische inkt, of kleurstof uit galnoten. Het kookproces zorgde ervoor dat de houtcellen de vloeistof beter opnemen, het hout soepeler wordt en de structuur zich licht opent. De gekleurde vloeistof kon zo dieper in het hout trekken. Een mooie zwarting van het hout was het gevolg.

Perenhout kent – net als ebbenhout – een dichte houtstructuur en een rechte nerf met relatief weinig tekening.

De galnoot die voor de zwarte kleurstof zorgde, is geen echte ‘noot’ maar eigenlijk een inkapseling van eitjes van de galwesp op een eikenblad. Het inkapselen is een natuurlijke reactie van de boom om vreemde stoffen op de bladeren te isoleren. Deze nootachtige kapsels werden van de eikenbladeren gekrabd, daarna gedroogd en vervolgens fijn gemaakt. Daarmee had men het basispigment voor het zwart beitsen, niet alleen van hout, maar ook voor wol en textiel. Bij meubelrestauraties vandaag de dag, waarbij er naar traditionele houtsoorten of kleuring gegrepen moet worden, is deze methode nog steeds van toepassing.

Beitsen anno 2020

Het beitsen zoals hierboven omschreven, dient vooral de optiek van het hout. Wie vandaag denkt aan beits, denkt vooral aan verduurzaming van hout. Beitsen laat de structuur van het hout zichtbaar en dringt dieper door in het hout dan lak. Het werkt vochtregulerend en beschermt tegen houtrot. Omdat beits het karakter van het hout benadrukt, zijn er minder schuurgangen nodig dan wanneer men iets optisch glad wil aflakken. Lak is een mooie oplossing voor het kleuren van hout, waarbij stootvastheid een rol speelt. Met lak wordt er een filmlaag op het houtoppervlak gelegd en is de houtnerf nagenoeg niet meer of geheel niet meer te zien.